بررسی مردم شناختی افسانه های پریان در گیلان

افسانه¬ها بخش مهمی از فرهنگ عامیانه¬ی هر ملت هستند که در قالب داستان¬هایی ساده و در عین حال جادویی و خارق-العاده، آرزوها، باورها، ترس¬ها و عقده¬های خالقان و راویان خود را به خواننده منتقل می¬کنند. افسانه¬های گیلان با تغذیه از اقلیم ویژه¬ی این سرزمین، دارای موجودات و شخصیت¬های خارق¬العاده¬ی منحصر به¬فردی است. این موجودات عجیب نه صرفا زیانکار و نه به¬صورت مطلق نیکوکار و یاری¬گر انسان¬اند. با این حال با نگاهی کلی به رفتارها و خویشکاری¬های آنان می¬توان این موجودات را در دو دسته¬ی خیر و شر یا پاک و پلید جای داد. در افسانه¬های مورد نظر دیو و جن (آل و دوال¬پا) عموما زیانکار، و موجوداتی همچون پری (خاتون چهارشنبه¬سوری و اتیرننه)، سیمرغ و سیاه¬گالش در بیشتر حکایات خیرخواه و یاری-دهنده¬ی انسان هستند. با اندکی کاوش در ادیان و فرهنگ عهد باستان ایران و جهان، ردپای شخصیت¬های فوق¬الطبیعی افسانه¬های گیلان را در آن¬ها می¬یابیم و به سرچشمه¬های غنی این افسانه¬ها پی می¬بریم. بررسی مردم¬شناختی به شیوه¬های زندگی اجتماعی جوامع بشری، عرف و عادات و آداب و رسوم آن¬ها می¬پردازد. علاوه براین یک مردم شناس به دنبال یافتن علت حکمفرمایی هر فرهنگ بر یک جامعه است و با نگاهی کل¬نگر سعی دارد که همانندی میان فرهنگ و آداب ملل مختلف را یافته و ثبت و ضبط نماید. در پژوهش پیش رو تلاش شده است که با بررسی مردم¬شناختی افسانه¬های گیلان، به ریشه¬ و خاستگاه عناصر خارق¬العاده¬ی این افسانه¬ها پی ببریم و علاوه بر آن به موارد مشابه و همانند آن¬ها در افسانه¬های مناطق دیگر ایران و جهان واقف گردیم. به این منظور پژوهش حاضر در چهار فصل تنظیم یافته و برای تدوین آن از منابع و کتب افسانه-ای، اسطوره¬ای و روانشناختی بهره گرفته شده است.